«Αναγνώσεις, αναγνώστες και αναγνώστριες: Το βιβλίο και το κοινό του στην Ελλάδα»

 

Εντομοφάγο φυτό της χλωρίδας μας

Η ταινία «Το μαγαζάκι του τρόμου» (Little Shop of Horrors) ήταν μια μαύρη κωμωδία και μιούζικαλ του 1960 όπου «πρωταγωνιστούσε» ένα τεράστιο σαρκοφάγο φυτό ονόματι Audrey II. Η ταινία ξαναγυρίστηκε το 1986  που τρέφονταν με ανθρώπινη σάρκα και αίμα. Ευτυχώς δεν έχει καμία σχέση με τα μη κινηματογραφικά σαρκοφάγα φυτά που ζουν στη Φύση. Αυτά τρέφονται με πολύ μικρά έντομα και όχι με σάρκες. Επομένως το σωστό είναι να τα λέμε απλώς εντομοφάγα φυτά και δεν είναι ... προνόμιο των τροπικών περιοχών, έχει και η χλωρίδα μας ένα τέτοιο, την πινγκουίκουλα.

Πινγκουίκουλα. Τα μαύρα στίγματα πάνω στα φύλλα είναι έντομα σε διάφορα στάδια αποσύνθεσης. (φωτ. Τ.Α.)

Η πινγκουικούλα (Pinguicula crystallina) είναι ένα μικρό ποώδες πολυετές φυτό. Το βρίσκουμε σε υγρές θέσεις, πάνω σε βράχους, σε περιοχές με υψόμετρο από 500-800 μ. έως και τα 1.900 μ. Ίσως να είναι το μοναδικό εντομοφάγο φυτό που αυτοφύεται στα μέρη μας. Ένας βοτανικός επιστήμονας σίγουρα θα ξέρει περισσότερα για το θέμα αυτό. 

Πινγκουίκουλα (Φωτ. Τ.Α.)

Τα φύλλα της πινγκουίκουλας έχουν αδένες που παράγουν μία κολλώδη, λιπαρή ουσία για να παγιδεύονται τα έντομα. Από αυτά παίρνει παίρνει το φυτό τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία, ενώ οι ρίζες του χρησιμεύουν σχεδόν αποκλειστικά για τη στήριξη. Τα μικρά, ιώδη άνθη του στέκονται μοναχικά στην κορυφή του μίσχου τους. Χάρη σε αυτόν τον μίσχο το μικρό φυτάκι αποκτά συνολικό ύψος μόλις 15 εκ. περίπου.

Τις πινγκουίκουλες στις φωτογραφίες τις βρήκα σε ένα μικρού μήκους φαράγγι με μικρούς καταρράκτες και βάθρες στην περιοχή του Τόρνου στην νότια Ευρυτανία. 

Τόρνος Ευρυτανίας (Φωτ. Τ.Α.)

Να θυμήσω εδώ ότι τα «άγρια» φυτά μπορούμε να τα φωτογραφίσουμε, να τα δούμε από κοντά ή από μακριά, να τα μυρίσουμε, ίσως να μπορούμε και να τα αγγίξουμε, όμως δεν τα κόβουμε. Ποτέ!

Κόβουμε τα ξερά κλαδιά του τσίκας;

Τσίκας ή κύκας, Cycas revoluta (Φωτ. Τ.Α.)

Το τσίκας (Cycas revoluta) της φωτογραφίας είναι στον κήπο μου πάνω από 15 χρόνια. Όπως βλέπετε, οι χαμηλότερες -επομένως και παλιότερες- σειρές φύλλων είναι ακόμη στη θέση τους. Ξέρω ότι πολλοί συνηθίζουν να αφαιρούν αυτά τα φύλλα επειδή τους αρέσει περισσότερο το τσίκας όταν ο κορμός του είναι εμφανής και επειδή θεωρούν ότι με το κλάδεμα αναπτύσσεται ταχύτερα. Δεν θυμάμαι να έχω κόψει μέχρι τώρα κάποιο ξερό φύλλο από το συγκεκριμένο φυτό με μία εξαίρεση στην οποία θα αναφερθώ αργότερα. Τελικά τι ισχύει; Πρέπει να κλαδεύουμε τα χαμηλότερα φύλλα του τσίκας; Και αν ναι, ποιά φύλλα κόβουμε;

Πώς αποφασίζουμε αν θα κλαδέψουμε;

• Αν κόψουμε τα παλιά φύλλα το φυτό δείχνει «τακτοποιημένο» και «καθαρό». Η εικόνα αυτή μπορεί να ταιριάζει πολύ καλά σε έναν επίσης «τακτοποιημένο» και «καθαρό» κήπο. Ο δικός μου δεν είναι τέτοιος.
• Αν το τσίκας έχει παραφυάδες χαμηλά στη βάση του και θέλουμε να τις αφαιρέσουμε ή θέλουμε να τις αναδείξουμε, είναι λογικό να πρέπει να καθαρίσουμε τα παλιά φύλλα. Ακόμη δεν έχω δει κάποια παραφυάδα.
• Τα χαμηλότερα φύλλα προστατεύουν το φυτό από την παγωνιά. Να σημειωθεί ότι το τσίκας μπορεί να πάθει ζημιές αν εκτεθεί σε θερμοκρασία χαμηλότερη των -5 ℃.

Τέτοιες θερμοκρασίες δεν έχω δει μέχρι τώρα εκεί που βρίσκεται ο κήπος μου. Όμως η δουλειά που χρειάζεται για να κοπούν τα φύλλα αυτά δεν είναι ασήμαντη, ειδικά για έναν τεμπέλη όπως είναι ο γράφων. Σίγουρα όμως δεν είναι τεμπέληδες όλοι οι άλλοι, γι’ αυτό ας αποφασίσουν κάνοντας αυτό που τους αρέσει.

 

Τσίκας σε κήπο που θα μπορούσε να είναι καθαρός και τακτοποιημένος αν κάποιος κούρευε την χλόη. (Φωτ. Τ.Α.)

 

Ποιά φύλλα κόβουμε;

Τα φύλλα παράγουν την ενέργεια που χρειάζονται τα φυτά για να ζήσουν. Τα πράσινα φύλλα του τσίκας είναι λειτουργικά. Κάνουν φωτοσύνθεση και περιέχουν θρεπτικά στοιχεία. Όσα είναι κίτρινα, αλλά όχι ξερά, περιέχουν θρεπτικά στοιχεία άρα και αυτά είναι χρήσιμα για το φυτό. Τέλος, τα ξερά καφέ φύλλα προσφέρουν στο φυτό προστασία από τις καιρικές συνθήκες. Επομένως, αν αποφασίσουμε να κλαδέψουμε ποιά φύλλα του τσίκας κόβουμε; Κόβουμε τα καφέ, ξερά φύλλα. Δεν κόβουμε τα πράσινα, ούτε τα κίτρινα.

Πώς κόβουμε;

Τα ξερά φύλλα του τσίκας είναι πάρα πολύ σκληρά, είναι δύσκολο να κοπούν ακόμη και με ένα καλά ακονισμένο κλαδευτήρι. Ευτυχώς ένας φίλος μου υπόδειξε ότι ο κοινός κόφτης για σύρματα και καλώδια κάνει πολύ καλή δουλειά στο «δύσκολο» τσίκας. Γι’ αυτό έκοψα ένα-δύο για δοκιμή και τώρα ξέρω τι εργαλείο θα χρησιμοποιήσω όταν έρθει η ώρα να καθαρίσω τα ξερά φύλλα του δικού μου.

Κόφτης και καφέ ξερό φύλλο (Φωτ. Τ.Α.)